Παναγιώτης Γ.ΞΑΦΑΚΟΣ
ΓΕΩΡΓΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ-ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ _ΣΚΥΔΡΑ
Δρ.Θωμάς Σωτηρόπουλος
ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Νάουσας

Εισαγωγή

Η ακτινιδιά (Actinidia deliociosa) ευδοκιμεί σε περιοχές  ήπιου κλίματος και  αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα φρούτα της υποτροπικής ζώνης. Οι κυριότερες χώρες παραγωγής είναι η Κίνα, Νέα Ζηλανδία, Ιταλία και Ελλάδα. Η πόλη της Σκύδρας  γεωγραφικά ανήκει στο Νομό Πέλλας, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κέντρα παραγωγής και εμπορίας ακτινιδίου στην Ελλάδα. Πρωταγωνιστικό ρόλο έχει η ποικιλία “Hayward” με πρωτοποριακές φυτεύσεις να διεξάγονται ήδη από τη δεκαετία του’80. Η καλλιέργεια αποτελεί οικονομικό μοχλό ανάπτυξης και ευημερίας στην τοπική κοινωνία, με εξαγωγική δυναμική στην εγχώρια και διεθνή αγορά. 

Η ακτινιδιά αν και καταρχήν υπήρξε καλλιέργεια εντελώς άγνωστη, ωστόσο υπήρξε επιτυχής σε βαθμό ικανοποιητικό. Βεβαίως στον τομέα της θρέψης και λίπανσης παρουσιάστηκαν τα σοβαρότερα προβλήματα στους καλλιεργητές με προεξέχοντα τα προβλήματα που προέκυπταν από την ανεπάρκεια του σιδήρου, που στα πρώτα χρόνια ήταν ένα γενικό φαινόμενο. 

Από όλα τα  μικροθρεπτικά στοιχεία που απαιτούνται για την ανάπτυξη των φυτών, ο σίδηρος είναι εκείνος που βρίσκεται σε μεγαλύτερη αφθονία στα εδάφη. Ωστόσο, το πρόβλημα της ανεπάρκειας σιδήρου είναι παγκόσμιο, ώστε η χλώρωση σιδήρου να είναι η πιο διαδεδομένη τροφοπενία ανά τον κόσμο. 

Διάγνωση

Η τροφοπενία σιδήρου  μπορεί να θεωρηθεί ως η σημαντικότερη διαταραχή θρέψης στην σύγχρονη δενδροκομία. Η ιδιαίτερη συχνότητα της απαιτεί την πρόωρη πρόληψη και διόρθωση στα πρώτα στάδια της βλαστικής ανάπτυξης των φυτών. Το θρεπτικό επίπεδο αποθεμάτων και διαθεσιμότητας θρεπτικών στοιχείων ενός οπωρώνα  αξιολογείται κυρίως από την εδαφολογική ανάλυση. Το φαινόμενο της έλλειψης σιδήρου είναι πιο έντονο σε εδάφη με μεγάλη περιεκτικότητα ασβεστίου και ως εκ τούτου με υψηλό pH. Σε γενικές γραμμές, τα εδάφη της ευρύτερης περιοχής της Σκύδρας χαρακτηρίζονται ως ασβεστούχα (υψηλό CaCO3), ελαφρώς αλκαλικά (pH>7) και με χαμηλά επίπεδα οργανικής ουσίας (<3.5%). Όλα τα παραπάνω συνθέτουν ένα  συνδυασμό αρνητικών παραγόντων  διαθεσιμότητας σιδήρου. Αλλά και σε εδάφη με χαμηλό pH μπορεί να εκδηλωθεί χλώρωση από διάφορες καλλιεργητικές επεμβάσεις, όπως η χρήση μεγάλων ποσοτήτων φωσφόρου, οι πρώιμες αρδεύσεις με πολύ νερό σε εδάφη βαριάς μηχανικής σύστασης, η χρήση μεγάλων ποσοτήτων νιτρικών λιπασμάτων, ιδιαίτερα μετά την άνθηση, η χρήση κοπριάς όχι καλά χουμοποιημένης και η έντονη κατεργασία του εδάφους. 

Ο σίδηρος βρίσκεται στη διάθεση των ριζών σε μορφή τρισθενή, δισθενή και χηλική. Οι ρίζες μπορούν να προσλάβουν κυρίως δισθενή σίδηρο και τη χηλική μορφή. Γι΄αυτό η πρόσληψη ανόργανου σιδήρου συνδέεται με την ικανότητα των ριζών να μειώνουν το pH του εδάφους και να ανάγουν τον τρισθενή σίδηρο σε δισθενή στην περιοχή της ριζόσφαιρας. Οι ρίζες για το σκοπό αυτό εκκρίνουν αναγωγικές ουσίες που καθιστούν το σίδηρο προσλήψιμο. Σπουδαίο ρόλο στη διεργασία αυτή διαδραματίζουν τα ριζικά τριχίδια. Η πρόσληψη από τα δένδρα ολόκληρου μορίου χηλικού σιδήρου είναι μικρή και για την αποτελεσματική χρησιμοποίηση των χηλικών ενώσεων πρέπει προηγουμένως να λάβει χώρα διάσπαση αυτών.

Η ανάλυση των φύλλων ακτινιδιάς πολλές φορές δεν αποτελεί αξιόπιστη μέθοδο για τη διάγνωση των αναγκών της ακτινιδιάς σε σίδηρο. Ο λόγος της συγκέντρωσης σιδήρου των μίσχων των φύλλων προς τη συγκέντρωση σιδήρου των νεύρων φαίνεται ότι αποτελεί την πλέον αξιόπιστη μέθοδο προσδιορισμού των αναγκών της ακτινιδιάς σε σίδηρο.

Αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση της χλώρωσης γίνεται στη πράξη με τη χρήση οργανικών (χηλικών) ενώσεων σιδήρου και κυρίως του τύπου  Fe-EDDHA Η ποσότητα οργανικού σιδήρου εξαρτάται από το μέγεθος των φυτών και από το βαθμό χλώρωσης, μπορεί να φθάσει και τα 50 γρ/πρέμνο. Επίσης, ο συνδυασμός  χηλικών παραγόντων  με χουμικά οξέα και αμινοξέα έχουν δείξει ότι βελτιώνουν τη διαθεσιμότητα των μικροστοιχείων. Η εφαρμογή του, πάντοτε με νερό, κατά προτίμηση με ειδικούς εγχυτήρες στο έδαφος ή με υδρολίπανση, πρέπει να γίνεται περίπου με την έναρξη της βλάστησης πριν από την άνθηση. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι η χρήση οργανικού σιδήρου συνεπάγεται τη μείωση της συγκέντρωσης μαγγανίου στα φύλλα. Η μείωση του pΗ του εδάφους με τη  χρήση όξινων λιπασμάτων και η αύξηση της οργανικής ουσίας με ενσωμάτωση χωνεμένης κοπριάς ή  φυτοκάλυψης είναι σημαντικές καλλιεργητικές πρακτικές. Η χρήση όξινων φερτών υλών, όπως διάφορα φυτοχώματα από αποξηρανθείσες λίμνες μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στην αντιμετώπιση της χλώρωσης όταν γίνεται χρήση επί σειρά ετών. Η κάλυψη του εδάφους με φερτές ύλες γύρω από τον κορμό των φυτών, μπορεί να συμβάλει επιπλέον και στην καλύτερη πρόσληψη και του καλίου. 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Στυλιανίδης, Δ., Θ. Σωτηρόπουλος, Α. Ισαακίδης. ΘΡΕΨΗ-ΛΙΠΑΝΣΗ ΑΚΤΙΝΙ∆ΙΑΣ. Γεωργία-Κτηνοτροφία 7, 28-36.2006. 

Στυλιανίδης, Δ., Α. Σιμώνης, Γ. Συργιαννίδης. Θρέψη λίπανση φυλλοβόλων οπωροφόρων δένδρων. Τροφοπενίες, τοξικότητες, φυσιολογικές ανωμαλίες καρπών. Εκδόσεις Σταμούλη, 2002. 

Pestana, Μ., A. Varennes and E. Araújo. Diagnosis and correction of iron chlorosis in fruit trees: a review.  Food, Agriculture & Environment; Vol.1(1), 2003. 

Àlvarez-Fernàndez, A., Abadía, J., Abadía, A. Iron Deficiency, Fruit Yield and Fruit Quality. In: Barton, L.L., Abadia, J. (eds).Iron Nutrition in Plants and Rhizospheric Microorganisms. Springer, Dordrecht.2006.

Shirdel Shahmiri et al.Management of iron deficiency stress in kiwifruit trees (Actiniadia deliciosa) by soil injection.Applied Ecology and Environmental Research 16(1): 267-279. 2018

photo1,2: Φωτογραφικό Αρχείο Θωμά Σωτηρόπουλου